سعدی در حدود سال 1200 میلادی در شیراز به دنیا آمد. در حدود سال 1292 در شیراز درگذشت. در اوایل کودکی پدرش را از دست داد. سعدی با کمک عمویش تحصیلات اولیه خود را در شیراز به پایان رساند. بعدها برای تحصیل به بغداد در دانشکده معروف نظامیه فرستاده شد. و در آنجا به تحصیلات فقهی پرداخت. برای مشاهده اشعار سعدی کلیک کنید.
شرایط نابسامان پس از حمله مغول به ایران، او را به سرگردانی در خارج از کشور از طریق آناتولی، سوریه، مصر و عراق سوق داد. او همچنین در آثار خود به سفرهای هند و آسیای مرکزی اشاره می‌کند. سعدی بسیار شبیه مارکوپولو است؛ که از سال 1271 تا 1294 در این منطقه سفر کرده است. اما بین این دو تفاوت وجود دارد. در حالی که مارکوپولو به سوی قدرتمندان و زندگی خوب گرایش داشت؛ سعدی با بازماندگان عادی نسل‌کشی مغولان در آمیخت. او تا پاسی از شب در چای‌خانه‌های دورافتاده می‌نشست و با بازرگانان، کشاورزان، واعظان، راه‌داران، دزدان و اهل صوفی تبادل نظر می‌کرد. بیست سال یا بیشتر، با همان برنامه موعظه، نصیحت، تعلیم، تقدیم مواعظ و صیقل دادن آن‌ها به گوهرهای ارزشمندی که حکمت و ناتوانی قومش را روشن می‌کرد، ادامه داد.
وقتی دوباره در زادگاهش شیراز ظاهر شد، مردی مسن بود. شیراز، در زمان اتابک ابوبکر سعد بن زنگی (60-1231) از آرامش نسبی برخوردار بود. سعدی نه تنها در شهر مورد استقبال قرار گرفت؛ بلکه مورد احترام حاکم قرار گرفت. و در زمره بزرگان شمرده شد. سعدی در پاسخ، نام خود را از نام شاهزاده محل، سعد بن زنگی، گرفت و برخی از دلنشین‌ترین شعرهای خود را به عنوان نشانه اولیه قدردانی در ستایش خانه حاکم سروده و در آغاز آن قرار داد. او گویا بقیه عمرش را در شیراز گذرانده است.
از معروف‌ترین آثار او می‌توان به بوستان و گلستان اشاره کرد. بوستان مشتمل بر داستآن‌هایی است که به درستی فضایل متعارف توصیه شده به مسلمانان (عدالت، گشاده رویی، حیا، قناعت) و نیز با تأملاتی در رفتار دراویش، اعمال وجدآمیز آن‌ها را به تصویر می‌کشد. گلستان عمدتاً به نثر است و شامل داستان‌ها و حکایات شخصی است. متن با انواع شعرهای کوتاه، حاوی کلمات قصار، پندها و تأملات طنز آمیخته است. مثلاً اینکه سرنوشت کسانی که وابسته به خلق و خوی متغیر پادشاهان هستند با آزادی دراویش در تضاد است.
بوستان
برای دانشجویان غربی، بوستان و گلستان جذابیت خاصی دارد. اما از سعدی به عنوان شاعر و غزل سرای بزرگ، صاحب تعدادی قصیده استادانه که تجربیات بشری را به تصویر می‌کشد. اشعار او عبارتند از: غزلیات (غزلیات) و قصاید او در قصاید (قصیده). او همچنین با تعدادی از آثار به زبان عربی شناخته شده است. آمیختگی خاص از مهربانی و بدبینی انسانی، شوخ طبعی و تسلیم در آثار سعدی، همراه با گرایش به پرهیز از دوراهی سخت، او را برای بسیاری، به محبوب‌ترین و دوست داشتنی ترین نویسنده جهان فرهنگ ایران تبدیل کرده است. سعدی بین جنبه معنوی و عملی یا دنیوی زندگی تمایز قائل شد. به عنوان مثال، سعدی روحانی در بوستان خود، از دنیا استفاده می‌کند تا خود را به فراسوی قلمروهای زمینی سوق دهد. تصاویر موجود در بوستان، طبیعتی لطیف و آرامش بخش دارند. از سوی دیگر، در گلستان، سعدی دنیوی، روحیات را پایین می‌آورد تا دل همسفرانش را لمس کند. در اینجا تصاویر گرافیکی هستند و به لطف مهارت سعدی در ذهن خواننده، عینی می‌مانند. از نظر واقع بینانه نیز حلقه‌ای از حقیقت در تقسیم وجود دارد. شیخی که در خانقاه موعظه می‌کند؛ دنیایی کاملاً متفاوت با تاجری که از یک شهر می‌گذرد، تجربه می‌کند. ویژگی منحصر به فرد سعدی این است که او هم تجسم شیخ صوفی و هم تاجر دوره گرد است. آن‌ها به قول خودش دو مغز بادام در یک پوست هستند.
سبک نثر سعدی که به عنوان سهل ممتنع، یعنی ساده اما قابل تقلید توصیف شده است. نثر او، کاملاً طبیعی و بدون زحمت جریان دارد. با این حال، سادگی آن در یک شبکه معنایی متشکل از ترادف و هم آوایی است که توسط ریتم درونی و قافیه بیرونی تقویت شده است. در نهایت اینکه، نویسندگان ایرانی در طول این سال‌ها نتوانسته‌اند سبک آن را به زبان خود تقلید کنند.
